Şura Akademi

Öz

Engelsiz bir mekânsal çevre, mümkün olduğunca bağımsız yaşamak için temel bir ön koşuldur. Her ne kadar başlangıçta engellilerin ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmak için standartlar ve mevzuatlar erişilebilirliği teşvik etmeye yönelik olsa da, uluslararası alanda mevcut eğilim ‘erişilebilir’ ortamlardan faydalanabilecek nüfusun daha geniş bir tanımına doğru ilerlemiştir. Kullanıcı nüfusu ve kullanım kolaylıkları da göz önünde bulundurularak bu genişleyen kapsamlı bir çerçeve içerisinde “evrensel tasarım”, “herkes için tasarım”, “kapsayıcı tasarım” kavramları ortaya çıkmıştır. Sürdürülebilir yaşam çevreleri oluşturmak için geniş bir kullanıcı kitlesine hitap eden adil, esnek, basit/algılanabilir, kapsayıcı bir tasarım anlayışı benimsenmelidir. Bu bağlamda sadece “norm dışı” insanlar özel çözümlerle damgalanmamalı, “bütünleştirici planlama”, “evrensel tasarım” gibi tasarım yaklaşımlarının prensipleri dikkate alınarak yaşam alanlarının herkes için mümkün olduğunca erişilebilir ve kullanılabilir hale getirilmesi önemlidir. Her ne kadar erişilebilirliğin karmaşık ve kavramsal yapısı nedeniyle net bir tanımını yapmak ve ölçmek zor olsa da tasarım yaklaşımlarına dair bir çerçeve çizilerek değerlendirmesi yapılabilir. Çalışma bu bağlamda, “kapsayıcı tasarım” ve “herkes için tasarım” niteliği taşıyan yaşam alanların tasarımında literatür ve standartlar doğrultusunda belirlediği ölçütlerle uygulamalara yönelik kılavuz niteliğinde bir çerçeve oluşturmayı amaçlar. Bu ‘sürdürülebilir mekansal planlama’ için bir gerekliliktir. Ayrıca çalışmanın bir diğer hedefi, iyi uygulamaların teşvik edilmesi bağlamında konuya ilişkin bir farkındalık oluşturmaktır. Teoriden uygulamaya geçişe altlık oluşturması bağlamında oluşturulan çerçeve doğrultusunda belirlenen ölçütler durum çalışmaları olarak seçilen, Viyana ve Konya şehirlerindeki konut çevrelerinde karşılaştırmalı bir analiz yapılarak değerlendirilmiştir. Analiz çeşitli kaynaklardan araştırma bölgesine dair elde edilen veriler ve 2016 yılında saha çalışmalarında yapılan gözlemler ve tespitlere dayanmaktadır. Oluşturulan çerçeve doğrultusunda gerçekleştirilen karşılaştırmalı değerlendirmede; Viyana örneğinin Konya örneğine göre erişilebilirlik, sürdürülebilirlik ve evrensel tasarım unsurlarını en üst düzeye çıkaracak şekilde planlandığı görülmüştür. Viyana’daki çalışma, erişilebilir, evrensel ve sürdürülebilir tasarım hedeflerine ulaşmanın zor olsa da mümkün olduğunu göstermiştir ve bu bağlamda tasarımcılara rehberlik edecek bir niteliğe sahiptir.